دسته‌بندی نشده

شرایط و مراحل احداث گلخانه

مقدمه

روشهای احداث گلخانه برای تولید میوه های خارج از فصل و همچنین گل و گیاهان زینتی از قرن هفدهم میلادی در اروپا آغاز و در سالهای اخیر به منظور استفاده بهینه از منابع خاک وآب و یا اشتغال زایی در سراسر جهان گسترش یافته است.

گلخانه بخش محدودی از فضاست که در آن عوامل طبیعی قابل کنترل است، به گونه‌ای که برای کشت متراکم وتولید محصول خارج از فصل یا خارج از محیط طبیعی، محل مناسبی را ایجاد می‌کند.

همان طور که در ابتدا گفتیم، یکی از مزایای استفاده از روش گلخانه‌ای، مصرف کم آب در کاشت محصولات است که این امر با توجه به بحران آبی کشور بسیار حائز اهمیت است.

نکته دیگر مسئله کاهش کیفیت خاک‌های حاصلخیز زیر کشت به دلیل کم آبی موجود است؛ که در این روش به دلیل تحت کنترل در آوردن این مسئله، ضمن این که این موضوع را مرتفع می‌سازد، به افزایش محصولات کشاورزی برداشت شده در واحد سطح نیز کمک شایانی می‌کند.

در کشاورزی سنتی تقریبا همه چیز به شانس بستگی دارد.

کشاورز بیل به دست چشم به آسمان دارد که چه زمانی رحمت الهی نازل شود یا توفان سهمگین بالاخره آرام بگیرد…، اما در کشاورزی مدرن تقریبا تمام عوامل موثر در رشد گیاهان تحت کنترل کشاورز قرار دارد.

بر همین اساس میزان خطر پذیری شغل نیز تا حد زیادی کاهش می‌یابد. علاوه بر این موضوعات کلی گلخانه‌ها این توانایی را دارند که با کنترل عوامل موثر در رشد گیاه زمان برداشت محصول را معین کنند.

به این معنی که می‌توان محصول را درست در زمانی که تقاضای بازار برایش در حد بالای خود قرار دارد وارد بازار کرد و بالاخره سود سرشاری از آن به جیب زد. همچنین می‌توان به توانایی گلخانه‌ها و کاشت و بازدهی زیاد محصولاتی اشاره کرد که در اقلیم‌های بسیار متفاوت رشد و نمو دارند.

با این کارتا حد زیادی می‌توان جلوی خروج ارز از کشور را گرفت و محصولات وطنی فرنگی را به بازار عرضه کرد.

در آخر می‌توان اشاره کرد که از آن جا که تمام عوامل رشد مناسب در گلخانه‌ها کنترل می‌شود، محصولات گلخانه‌ای از کیفیت بسیار زیادی نسبت به محصولات کشاورزی سنتی برخوردار است و تقریبا مشتری پسندتر هستند؛ و همین امر میزان سوددهی محصولات را چندین برابر محصولات مشابه، اما کشت سنتی کرده است.

دلایل اقتصادی برای کشت گلخانه‌ای

از مهم‌ترین دلایل اقتصادی برای کشت گلخانه می‌توان به افزایش تعداد برداشت‌ها در سال، افزایش برداشت محصول نسبت به سطح زیر کشت، تعیین زمان بهره برداری محصول و کاهش تعداد کارگران اشاره کرد.

اما هر کسب و کاری مطمئنا ایراداتی هم خواهد داشت، گلخانه هم از این مقوله مستثنی نمیباشد، به موضوعات زیر می‌توان به عنوان سختی‌های کار در گلخانه اشاره کرد: آورده اولیه برای شروع این کسب و کار تقریبا زیاد است که البته از آن جایی که بیشتر این هزینه‌ها برای تجهیزات گلخانه صرف می‌شود، تنها یک بار اتفاق می‌افتد.

کارشناسان معتقدند که اگر برداشت محصولات دارای مطلوبیت نسبی باشد، تقریبا بعد از سه سال هزینه‌های اولیه شما به جیبتان باز می‌گردد. دومین مسئله مربوط به کشاورزی گلخانه ای، نیاز به مراقبت لحظه‌ای و دایمی در این نوع کشت است.

مثلا، تنها یک غفلت از دمای گلخانه در یک شب زمستانی می‌تواند تمام زحمات چند ماهه تان را بر باد دهد.

عملکرد تولیدات گلخانه ای

مهمترین مزیت تولیدات گلخانه ای نسبت به تولید در فضای باز عبارتند از: اشتغالزایی بالا, مصرف آب کم و افزایش تولید در واحد سطح.جدول شماره(2)عملکرد تعدادی از محصولات گلخانه ای

نوع محصول تعداد دوره کشت درسال عملکردسالانهدر1000مترمربع(تن) اشتغال زایی در1000مترمربع- نفر ملاحظات
خیار 2 25-30 تن 1/5- 1
گوجه فرنگی 1 15-20 تن 1/5- 1
فلفل 1 15-20 تن 1/5- 1
طالبی 1 17-22 تن 1/5- 1
توت فرنگی گیاه دائمی4ساله 12-8 تن 1/5- 1
گل رز گیاه دائمی6ساله 150-180هزارشاخه 3-2
ژربرا گیاه دائمی3ساله 180-200 هزارشاخه 3-2
آلسترومریا گیاه دائمی6ساله 200-220 هزارشاخه 3-2
لیسیانتوس یک ساله 200-250 هزارشاخه 3-2
قارچ صدفی 10-8 دوره 60 تن 8 سالنهای سهطبقه
قارچ دکمه ای 6- 4 دوره 100 تن 30 سالنهای پنج طبقه

حداقل سطح اقتصادی یک گلخانه 2500مترمربع می باشد که نیاز به 3000مترمربع زمین مناسب جهت احداث گلخانه دارد.

مواردی که قبل از احداث گلخانه باید بدانیم
1-انتخاب نوع گلخانه

گلخانه ها از نظر نوع تولید و نوع تیپ سازه دارای انواع مختلفی به شرح ذیل می باشند.

تقسیم بندی گلخانه ها بر اساس نوع تولید :
گلخانه های تولیدی سبزی و صیفی

شامل محصولاتی نظیر خیار, گوجه فرنگی, توت فرنگی, فلفل, بادمجان, طالبی, سبزیجات برگی(ریحان- شاهی و……..) می باشد.

گلخانه های تولید گل و گیاهان زینتی

برای تولید انواع گلهای شاخه بریده(رُز- ژربرا – گلایول – داودی) وگلهای آپارتمانی می باشد.

سالنهای گلخانه ای تولید قارچ دکمه ای و قارچ صدفی
از نظر نوع سازه گلخانه ها به دو دسته چوبی یا سنتی و مدرن یا فلزی تقسیم می شوند.
گلخانه های چوبی

اسکلت اصلی این گلخانه ها از چوب با پوشش پلاستیک مـی باشد. ارتفاع در ایـن سازه هـا 2 تا 3 متر و سیستم گرمایی و تهویه مناسبی ندارد و بدلیل ارتفاع پایین مناسب کشت محصولاتی نظیر خیار و گوجه فرنگی نمی باشد.

مزیت این گلخانه ها قیمت ارزان احداث هر واحد آن می باشد ولی بدلیل نامناسب بودن محیط داخلی برای رشد گیاه معمولاً میزان تولید در واحد سطح در مقایسه با گلخانه های مدرن بسیار کمتر است.

بدلایل ذکر شده این نوع گلخانه ها توسعه نیافته است و گلخانه های چوبی که قبلاً احداث شده به تدریج به گلخانه های مدرن تبدیل می شوند.

گلخانه های فلزی یا مدرن

اسکلت این گلخانه ها از فلز است که معمولاً با پلاستیک های ضد اشعه ماوراء بنفش (uv) پوشش و دارای سیستم گرمایشی و تهویه مناسب می باشد.

ارتفاع این نوع گلخانه ها بیش از 5/4 متر است و بدلیل شرایط مناسب رشد گیاه در اینگونه سازه, عملکرد در واحد سطح نسبت به گلخانه های چوبی افزایش دارد.

اتصال قطعات در گلخانه های فلزی بوسیله پیچ ومهره(پرتابل)و یا استفاده از جوش می باشد. هزینه واحد گلخانه های پرتابل نسبت به سیستم جوشی 20-15% بیشتر است ولی نصب آن آسانتر و تغییرات در سازه راحت تر است.

تیپ های مختلف سازه های موجود, مزایا و معایب  در جدول شماره(1) نشان داده شده است.

عیوب مهم مزایای مهم نوع دریچه مصالح تیپ گلخانه
تولید کم- آفات وبیماریهای زیاد و عمرکم ارزان بدون دریچه چوب-پلاستیک چوبی
افزایش مصرف سوخت آلودگی کم و عمر زیاد جانبی-سقفی لوله گالوانیزه-پلاستیک تونلی:تک واحدی
گران تهویه خوب, قابل اتوماتیک شدن جانبی-سقفی لوله گالوانیزه-پلاستیک پیوسته:چند واحدی
بسیار گران ، هزینه سوخت بالا استحکام بالا، عمرطولانیتهویه خوب –قابلاتوماتیک شدن جانبی- سقفی اسکلت فلزی-شیشه شیشه ای
سالنهای گلخانه ای تولید قارچ های خوراکی:

کارگاههای تولید قارچ های خوراکی با بلوک, آجر, سیمان, بصورت یک ساختمان معمـولی ســاخته می شود و در آن امکانات گرمایشی, سرماساز و رطوبت ساز تعبیه می شود.

بعضی از کارگاههای تولید قارچ بصورت گلخانه ای احداث میگردد ولی با توجه به اینکه رشد قارچ به نور ناچیزی نیاز دارد. پوشش های گلخانه ها از نوع پلاستیک های رنگی که نور ناچیزی باید از آن عبور کند انتخاب می شود.

قارچ های خوراکی که در ایران پرورش داده می شوند عبارتند از قارچ دکمه ای و قارچ صدفی, تولید قارچ دکمه ای علاوه بر سالنهای پرورش نیاز به کارگاه تولید کمپوست دارد که تولید کمپوست آلودگی محیط را به همراه دارد.

لذا باید این کارگاهها در خارج از مناطق مسکونی و با مجوز سازمان حفاظت محیط زیست احداث شود.

بستر پرورش قارچ صدفی کاه وکلش غلات است و چون نیازی به کمپوست ندارد موجب آلودگی محیط نمی شود و در مناطق مسکونی هم می توان به پرورش آن اقدام نمود و نیازی به مجوز سازمان حفاظت محیط زیستاند

انواع بسترهای کاشت محصولات گلخانه :

بستر کاشت در گلخانه ها به دو صورت خاکی و یا هیدروپونیک(بدون خاک)هستند که در کشت خاکی ریشه گیاه در خاک قرار میگیرد که در این روش مدیریت تغذیه آسان و نیاز به دانش فنی زیادی ندارد ولی مقداری از مواد غذایی مصرفی از دسترس گیاه خارج و بیماریهای خاکزی همواره کشت را تهدید می کند.

در کشت هیدروپونیک ریشه گیاه در موادی نظیر پرلایت, پشم سنگ, لیکا, ماسه و……. قرار داده می شود و مواد غذایی مستقیماً در دسترس گیاه قرار میگیرد.

این روش مصرف آب را کاهش, بیماریهای خاکزی کم و عملکرد را در واحد سطح افزایش می دهد امّا نیاز به دانش فنی بالا و مدیر کارآزموده و متخصص دارد و هزینه ساخت هم 20-15 درصد افزایش می یابد.

2- شرایط لازم برای احداث گلخانه

برای احداث هر گلخانه باید موارد ذیل مد نظر قرار گیرد.

محل مناسب احداث گلخانه ، خاک محل احداث گلخانه باید دارای بافتی متوسط, زهکشی مناسب, فاقد شوری و قلیائیت, آهک و گچ باشد. محل گلخانه حتی الامکان نزدیک جاده های اصلی یا دارای جاده های مناسب باشد.

شیب های تند, محلهای بادگیر مکان مناسبی برای احداث گلخانه نیستند. ابعاد زمین باید طوری انتخاب شود که بتوان گلخانه ها را در جهت شمال – جنوب در آن احداث نمود.

وجود آب کافی با کیفیت مناسب حداقل آب مورد نیاز برای 1000مترمربع گلخانه در هر شبانروز در فصل تابستان(پیک مصرف)10-8 مترمکعب است که با توجه به میزان آب موجود, سطح گلخانه قابل احداث را میتوان مشخص کرد.

علاوه بر مقدار آب, کیفیت آب از عوامل مهم در تولید محصولات گلخانه ای است.تحمّل گیاه نسبت به املاح موجود در آب آبیاری متفاوت است. مهمترین عامل محدود کننده برای کشت های گلخانه ای شوری یا EC آب است.

EC قابل تحمّل برای گیاهان در جدول ذیر بیان گردیده است. میزان EC اگر از مقادیر ذکر شده بیشتر گردد عملکرد محصول کاهش می یابد.

علاوه بر EC, میزان سدیم قابل جذب(S.A.R),کلر, بیکربنات موجود در آب هم در عملکرد محصول مؤثرند لذا لازم است قبل از احداث گلخانه از آب مورد استفاده, آزمایش کاملی بعمل آید.

EC مناسب برای کشت محصولات گلخانه ای

نوع محصول EC قابل قبول ds/m
خیار 2
گوجه فرنگی 2/5
توت فرنگی 1
فلفل 2
خربزه 2
گل رز 1/3
آلسترومریا 1/5
لیسیانوس 2
گلایول 2
اخذ جواز احداث گلخانه از وزارت جهاد کشاورزی

برای راه اندازی گلخانه باید چندین مرحله را پشت سر بگذارید که مهم‌ترین آن، گرفتن مجوز از سازمان جهاد کشاورزی است. این سازمان برای اعطای مجوز گلخانه به شما، چندین پیش شرط برایتان می‌گذارد که مهم‌ترین آن وجود تجهیزات اساسی برای گلخانه مد نظر شماست.

این تجهیزات بیشتر مربوط به موضوع کنترل دما و آب رسانی گلخانه است.

در این باره شما برای سیستم گرمایشی نیاز به تجهیزات زیر دارید.سیستم مرکزی سیستم شوفاژ (برای گلخانه‌های بالای ۴/۰ هکتار) در این سیستم از بخار آب داغ استفاده می‌شود.سیستم موضعی بخاری شامل سه دسته، بخاری‌های منفرد یا تراکمی_ بخاری‌های کنوکسیونی یا همرفتی_ بخاری‌های تابشی با انرژی پایین.

سیستم سرمایشی نیز در واقع شامل دو دست کلی می‌شود.

سیستم خنک کننده تابستانه و سیستم خنک کننده زمستانه. در نوع تابستانه آن سیستم فن وپد (متداول‌ترین نوع این سیستم) و سیستم خنک کننده مه پاش باید برای گلخانه تامین شود. در نوع زمستانی، وجود سیستم تیوپ – پنکه برای تایید نظر کارشناس جهاد کشاورزی لازم است.

علاوه بر این‌ها خرید و راه اندازی ژنراتور (برق اضطراری)، ترموستات؛ وسیستم آبیاری تحت فشار نیز به عنوان پیش شرط‌های سازمان برای انجام بازدید اولیه لازم است.

بعد از تجهیز گلخانه، برای گرفتن مجوز باید ابتدا به مدیریت جهاد کشاورزی شهرستانی مربوط مراجعه کنیم. مدارک مد نظر این سازمان را ارائه دهیم. این مدارک عبارتند از:

* سند مالکیت اعم از رسمی، قولنامه‌ای یا اجاره نامه شش ساله. قولنامه‌ها و اجاره نامه‌ها باید به تایید یک نهاد رسمی مثل شورای محل یا جهاد کشاورزی رسیده باشد.

* ارائه پروانه بهره برداری از چاه یا مدارک رسمی که نشان دهنده تامین آب مصرفی از قنات، چشمه، رودخانه، کانال باشد.

* ارائه نتیجه مثبت آزمایش آب مورد استفاده در گلخانه، از یکی از آزمایشگاه‌های معتبر استان.

* معرفی یک کارشناس کشاورزی برای همکاری در گلخانه‌هایی که سطح زیر کشت آن‌ها بیش از ۵۰۰۰ متر مربع باشد.

بدیهی است پس از آن که مدارک ارائه شده از نظر سازمان مورد وثوق قرار بگیرد و تاییدیه کارشناس بازرس از وضعیت اولیه گلخانه نیز به این سازمان ارسال شود، مجوز شما صادر خواهد شد.

مطابق با گزارش آمارنامه سازمان جهاد کشاورزی در سال 1396، متوسط عملکرد گوجه فرنگی در هر هکتار زمین زراعی حدود 42 تن و هر هکتار گلخانه 287 تن  بوده است. لازم به ذکر است عملکرد گوجه فرنگی گلخانه ای در روش هیدروپونیک تا 400 تن در هکتار نیز رسیده است.

آمارهای مذکور نشان از افزایش بهره وری از زمین و منابع آبی در کشت های گلخانه ای می باشد.

احداث هر متر مربع گلخانه (اسکلت و پوشش) با توجه به نوع تجهیزات مورد استفاده در آن متغیر بوده و بطور متوسط حدود 130 هزار تومان می باشد. هزینه مذکور غیر از  هزینه هایی همچون سیستم سرمایشی، گرمایشی، آبیاری، اخذ مجوز و … است. از این رو احداث گلخانه بسیار هزینه بر خواهد بود.

3-تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها
الف- انواع سیستم گرمایشی:

سیستم مرکزی:

سیستم شوفاژ(برای گلخانه های بالای 4/0 هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.

سیستم موضعی:

بخاری شامل سه دسته, بخاریهای منفرد یا تراکمی– بخاریهای کنوکسیونی یا همرفتی– بخاریهای تابشی با انرژی پایین.

ب- انواع سیستم سرمایشی:

1- سیستم خنک کننده تابستانه:

1-1- سیستم خنک کننده فن وپد: متداولترین سیستم تابستانه در گلخانه ها به شمار می رود.
2-1- سیستم خنک کننده تبخیری(مه پاش)

2- سیستم خنک کننده زمستانه:

2-1- سیستم تیوپ– پنکه

سایر تجهیزات مورد نیاز گلخانه

1-ژنراتور  (برق اِضطراری)
2- ترموستات
3 سیستم آبیاری تحت فشار

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *