فارسی
انگلیسی
روسی
عربی
روش‌های هرس بوته خیار در این مطلب توضیح داده شده است.
پس از انتقال بوته به زمین اصلی به مرور زمان بوته رشد می‌کند.
در ابتدا اولین هرس شامل حذف برگ و گل و میوه تا ارتفاع ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر از سطح زمین است.
معمولاً در فصل تابستان تا ارتفاع ۴۰ سانتیمتر و در فصل زمستان تا ارتفاع ۵۰ سانتیمتر انجام می‌گیرد.
پس از مدتی که بوته رشد می‌کند، تولید شاخه‌های جانبی می‌نماید در صورتی که اجازه‌ی رشد به این شاخه‌ها داده شود
پس از مدتی گلخانه تبدیل به جنگلی از شاخ و برگ خواهد شد و رشد طولی بوته‌ها متوقف می‌شود و گیاه روی زمین پهن می‌گردد.
شاخه‌های جانبی که بر سطح زمین پهن شده‌اند، آلوده شده یا پا بر روی آنها گذاشته می‌شود.
آفات و بیماری‌ها زیر برگ‌ها پنهان شده و به سرعت تکثیر می‌یابند.
روش هرس خیار
هرس خیار به این صورت است که پس از تولید شاخه‌های جانبی اجازه‌ی رشد به شاخه‌های جانبی تا سه برگ داده می‌شود
و بعد از برگ سوم آنرا سربرداری می‌کنیم.
پس از مدتی گل‌هایی که بر رروی این ساقه جانبی ایجاد شده تبدیل به میوه می‌شوند.
بعد از برداشت میوه‌های ساقه مذکور، آنرا بصورت کامل از ساقه اصلی جدا می‌کنیم.
برگ‌های پایینی بوته خیار که دچار کمبود مواد غذایی شده‌اند یا برگ‌های پیر نیز حذف می‌شوند
و به مرور زمان، ساقه از پایین بدون شاخ و برگ می‌شود.
نکته: برای هدایت بوته‌ها می‌توانیم از روش پایین‌کشی بوته نیز استفاده نماییم.
در این روش نخ به قلاب بسته می‌شود، طول نخ بلندتر گرفته می‌شود و اضافه آن به دور قلاب پیچانده می‌شود.
و قلاب را به سیم مفتول افقی بالای سر بوته خیار متصل می‌کنیم.
پس از آنکه بوته رشد کرد و به بالاترین نقطه رسید، ساقه نیز از سمت پایین با هرس‌های انجام شده بدون شاخ و برگ می‌گردد.
در این زمان اضافه‌ی نخ از قلاب باز شده و در نتیجه بوته شُل شده
که در این زمان به راحتی قسمت بدون برگ ساقه را بصورت حلقه در آورده و حلقه‌ها، عمودی نگهداشته می‌شوند و بر روی خاک قرار نمی‌گیرند.
در این حالت بوته کاملا پایین کشیده شده و مجددا فضای رشد عمودی برای این بوته آزاد می‌شود.
همچنین میتوان از قلاب هدایت بوته دو تکه برای بالا و کشیدن بوته‌ها هنگام هرس و البته هنگام برداشت محصول نیز استفاده نمود.
هرس اولیه محصولات صیفی در اوایل رشد که تمایل زیادی به ایجاد شاخه‌های فرعی دارد انجام می‌شود..
این هرس شامل قطع کلیه شاخه‌های فرعی که بین برگ و ساقه اصلی رشد می‌نماید.
تا ارتفاع ۴۰-۳۵ سانتی‌متری از محل یقه و بعدا قطع جوانه انتهایی این شاخه‌ها بعد از ظهور دو برگ میباشد، زیرا که میوه‌های تحتانی دارای کیفیت مناسب نبوده و با خاک و گل در تماس خواهند بود.
این کار باعث می‌شود که بوته‌ها وادار به رشد طولی شده و بوته‌ها تقویت شوند.
هرس بعدی شامل قطع برگ‌های زرد شده ابتدایی بوته‌هایی است که تولید را به پایان رسانده و در تغذیه گیاه اثر ندارند. ولی باید توجه داشت که هرس برگ و شاخه‌های فرعی نمی‌تواند یک‌باره انجام گیرد. و باید به‌تدریج و در طول دوره رشد گیاه قسمت‌های اضافی را حذف نمود. چرا که به بوته شوک وارد شده و قادر به عرضه میوه مناسب نخواهد شد.
روش مرسوم هرس خیار گلخانه‌ای در ایران شامل قطع کلیه شاخه‌های فرعی و میوه‌ها تا ارتفاع ۳۰ تا ۵۰ سانتی بالای خاک و کلیه شاخه‌های فرعی بالاتر از این ارتفاع پس ازنگهداری ۱ تا ۲ میوه میباشد.
بطور کلی تربیت بوته‌های خیار به اختصار شامل موارد زیر میباشد که شرح آن درادامه آورده می‌شود.
- اجازه رشد به بوته پس از رسیدن به داربست وهدایت آن به طرف پایین.
- پیچاندن ساقه اصلی پس از رسیدن بوته به داربست و اجازه رشد عمودی به ساقه اصلی.
- حذف جوانه انتهایی در ارتفاع ۲ متری و نگهداری ۲ شاخه فرعی و هدایت آنها به‌طرف پایین.
- اجازه رشد به جوانه انتهایی بدون هدایت آن به طرف پایین و قرار دادن آن روی شبکه ایجادشده.
هرس ساقه‌های جانبی
محصولات صیفی معمولاً پس از پایان هرس اولیه، تعداد زیادی ساقه فرعی تشکیل می‌دهند که باید نسبت به هرس آنها اقدام نمود.
در غیر این صورت گیاه انرژی خود را صرف رشد رویشی نموده و گل‌های کمتری به میوه تبدیل می‌شوند و گلخانه به‌صورت یک جنگل درمی‌آید.
برای کشت‌های متراکم (فاصله بین دو بوته کمتر از ۴۰ سانتیمتر) ساقه‌های فرعی حذف‌شده و بوته به‌صورت تک شاخه هرس می‌شود.
با هرس به‌موقع ساقه‌های جانبی و برگ‌های اضافی و برگ‌های مسن و پژمرده از آلوده شدن به آفات و بیماری‌ها تا حدودی پیشگیری می‌شود.
هرس و تربیت بوته
برای رسیدن به حداکثر عملکرد، بالاترین کیفیت حفظ تعادل بین رشد رویشی (شاخه و برگ) و زایشی (گل و میوه) هرس در هر گیاهی ضروری است.
از محاسن کشت‌های گلخانه‌ای استفاده از حداکثر فضا و تولید بالا در واحد سطح میباشد.
حذف شاخه‌های اضافی به بوته اجازه رشد طولی و تولید میوه‌های نزدیک به ساقه اصلی را می‌دهد که این میوه‌ها از کیفیت بالاتری برخوردار هستند.
همچنین مسئله تهویه و عملیات داشت و برداشت آسان‌تر می‌شود. پس از ظهور چهار برگ حقیقی بر روی ساقه و درواقع چند روز پس از انتقال نشاء به زمین اصلی
وقتی‌که بوته‌ها به ارتفاع حدود ۳۰ سانتی‌متری رسیده‌اند. با رشد ساقه و بزرگ شدن برگ بوته‌ها به‌تدریج سنگین شده و اگر به نخ قیم بسته نشود روی زمین می‌افتند و دچار بیماری می‌شوند.
هرس تک شاخه
بعد از ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر روی شاخه فرعی یک میوه و یک برگ و یا دو میوه و دو برگ را نگه می‌دارند
و جوانه انتهایی شاخه فرعی را قطع می‌کنند.
هرس هرمی
بعد از ارتفاع ۳۵ تا ۴۰ سانتی‌متری در ۲۵ سانتی‌متری اول روی هر شاخه فرعی یک خیار و یک برگ و سپس جوانه انتهایی شاخه فرعی قطع می‌شود.
در ۲۵ سانتی‌متری سوم ۳ خیار و ۳ برگ روی هر شاخه فرعی نگهداشته می‌شود و به همین ترتیب ادامه می‌دهیم تا بوته بالا بیاید که این حالت باعث فرم هرمی بوته می‌شود.
در کشت‌های کوتاه‌مدت به‌منظور زودرس کردن و افزایش کیفیت میوه میتوان تمام شاخه‌های جانبی بر روی ساقه اصلی را حذف کرده و تنها یک میوه در فاصله برگ و ساقه اصلی نگهداری کرد.
معمولاً میوه‌هایی که روی ساقه اصلی قرارگرفته‌اند رشد سریع‌تر و کیفیت بهتری نسبت به میوه‌هایی که با فاصله بیشتری از ساقه اصلی تشکیل می‌شوند، دارند.
جوان کردن و پایین کشی بوته‌ها
در کشت محصولات گلخانه ای باید سعی شود زمان اوج محصول را افزایش داد.
معمولا یکماه افزایش باردهی قابل توجه بوده و در آمد بیشتری را به دنبال دارد و اگر رطوبت، مواد غذایی و خاک‌ورزی مناسب باشد، میتوان این مدت را افزایش داد و عمر بوته‌ها را بیشتر از بوته‌های کشت شده در فضای آزاد نمود.
بهداشت در هرس کردن
بهتراست برای انجام عمل هرس از قیچی مخصوص هرس استفاده شود.
بسیاری از آفات مکنده شته، کنه، تریپس، مگس سفیدو…ناقل بیماری های ویروسی محسوب می‌شوند؛
بنابراین درصورت مشاهده بوته‌های آلوده آنها را از گلخانه خارج نمود؛ زیرا هرس مشترک بوته‌های آلوده وسالم با قیچی باعث انتشار بیماری می‌شود.
گرده افشانی خیار
در خیارهای معمولی گل‌های نر و ماده وجود دارد که به صورت مجزا بر روی یک بوته قرار دارند.
گل‌های نر زودتر از گل‌های ماده ظاهر می‌شوند و در فضای باز گل ماده را با گرده‌های خود تلقیح می‌کند.
برای این منظور و تلقیح بهتر میتوان از حشرات استفاده کنیم.
معمولا زنبور عسل بهترین حشره گرده افشان است.
برای این منظور یک کندوی زنبور عسل برای ۵۰ هزار بوته خیار کفایت می‌کند تا میوه‌های همسان و یکنواخت تولید شود.
اما باید در مصرف آفت کش‌ها مراقب زنبورها بود.
اهداف هرس را میتوان به‌صورت زیر خلاصه کرد:
- کمک به بهبود ریشه‌های آسیب‌دیده
- حذف بخش‌های خشک‌شده و صدمه‌دیده، بی‌مصرف و غیرمفید گیاه
- محدود کردن رشد ناخواسته گیاه
- تقویت و نگهداری بخش‌هایی از گیاه که از وضعیت خوبی برخوردارند.
- جوان‌سازی گیاهان مسن و تناسب بین شاخ و برگ و میوه
- تسریع و افزایش در تولید و رشد گل و میوه و بالا بردن کیفیت میوه‌ها و عملکرد بوته‌ها.
- آسان کردن نفوذ بهتر نور در سرتاسر تاج گیاه. در فصول گرم سال بایستی اجازه داده شود که شاخه‌های جانبی به‌اندازه کافی رشد کند تا با سایه‌اندازی باعث خنک شدن هوای گلخانه شود.
- عبور و مرور و انجام عملیات داشت و برداشت و سم‌پاشی راحت‌تر بوده و آلودگی بوته‌ها به آفات و بیماری‌ها کاهش می‌یابد.
