بسترهای کشت هیدروپونیک

در این مطلب به کشت هیدروپونیک و انواع بسترهای کشت هیدروپونیک پرداخته شده است.

واژه هیدروپونیک از ترکیب دو واژه یونانی هیدرو به معنای آب و پونوس به معنای کار و تلاش ساخته شده است.

این کلمه را اولین بار دکتر گریک استاد یکی از دانشگاههای کالیفرنیا به کار گرفت.

کشت هیدرپونیک فن کاشت گیاهان بدون خاک است .

ریشه ها در هوا که باید بسیار مرطوب نگاه داشته شود یا در آب که باید خوب تهویه شود و یا در برخی مواد جامد غیر از خاک که رطوبت را در خود نگه می دارد رشد می کنند.

آب موجود در اطراف ریشه ها که غذای مورد نیاز گیاه را تامین می کند حاوی ترکیبات متعادلی از مواد غذایی است.

اساس سیستم هیدروپونیک آب است.

پس این سیستم می تواند کاملا اتوماتیک باشد.

مزیت اتوماتیک بودن سیستم این است که اگر باغبان برای مدت زیادی در گلخانه حاضر نبود، گیاه از کمبود آب و مواد غذایی، تلف نخواهد شد.

کشت هیدروپونیک این امکان را به کشاورز می‌دهد که در زمان کوتاه‌تر با زحمت کمتر محصولی باراندمان بیشتر را کشت نماید.

علم هیدروپونیک ثابت کرده است که برای رشد گیاهان به خاک احتیاجی نیست

اما به عناصری که در خاک موجود است (مواد معدنی، مواد آلی) احتیاج است.

هر گیاهی را می‌توان به‌صورت هیدروپونیک کشت کرد ولی بعضی از آن‌ها موفقیت بیشتری در این سیستم دارند.

کشت هیدروپونیک برای میوه‌هایی با محصولات مقاوم از قبیل گوجه – خیار – فلفل – گیاهان برگی مثل کاهو – سبزی و گیاهانی که رشد سریعی دارند ایده آل است.

این روش در حال حاضر بیشتر در گلخانه‌ها و مکان‌هایی که خاک فقیری دارند یا خاک آنجا به هر صورت دچار آلودگی است و یا در مکان‌هایی که بحران آبی است مورداستفاده قرار می‌گیرد.

مزایای کشت هیدروپونیک:

۱) امکان پرورش گیاهان به روش هایدروپونیک در تمام نقاط وجود دارد .۲) تراکم در واحد سطح کشت هایدروپونیک بالاست.
۳)کاهش میزان کار سنگین
۴) حفظ و نگهداری آب
۵)کاهش مشکلات ناشی از وجود آفات و بیماری ها
۶)ریشه کن کردن مشکل علف های هرز
۷)افزایش تولید محصول
۸)حفظ ونگهداری مواد غذایی
۹) کنترل شریط محیطی
۱۰)کنترل شیمیایی منطقه ی ریشه آسان است
۱۱)استقرار آسان تر گیاهان جدید

معایب این روش:

۱ـ هزینه سرمایه گذاری در روش آبکشت بیشتر از کشت گلخانه ای معمولی است.

این هزینه اضافی به احداث حوضچه ها، کانالها و استفاده از پمپ مربوط می شود.

۲- هزینه برقی که برای به کار انداختن تاسیسات استفاده می شود بیشتر است.
۳- مشکل تهویه
۴-عدم وجود خاصیت تامپونی(بافری)
۵-ضرورت کمک گرفتن از تکنسینهای که قادر به تهیه محلول غذایی، تجزیه و ترکیب و بازسازی آن باشد.

انواع بسترهای کشت هیدروپونیک

– کشت هیدروپونیک به روش گروبگ یا کیسه رشد

کیسه رشد گیاهان معروف به گروبک میباشد.

گروبک امروزه در بسیاری از گلخانه های هیدروپونیک برای بستر رشد گیاهانی مانند گوجه فرنگی، فلفل دلمه، خیار و توت فرنگی مورد استفاده قرار می گیرد.

گروبگ ، کیسه پلاستیکی یا پارچه ای برای کاشت و پرورش گیاهانی با ریشه کم عمق می باشد.

1. خریداری گروبک آماده

   امروزه در بسیاری از فروشگاه های معتبر گروبگ به طور گسترده در دسترس عموم قرار دارد و می توانید تهیه کنید.

   اندازه گروبگ بستگی به گیاه و ابعاد گلخانه شما دارد.

ایجاد زهکش کف گروبگ

چند سوراخ ته کیسه رشد بزنید و کف آن را از پوکه یا سنگریزه پر کنید.

اینکار باعث می شود تا آب اضافی راحت از ته کیسه رشد خارج شود.

1. پر کردن گروبگ

   بستر مناسب برای گروبگ شامل یک سوم ورمیکولیت، یک سوم پرلیت و یک سوم کوکوپیت می باشد.

   5 سانتی متر بالای گروبگ را خالی بگذارید برای تهویه هوا که کامل صورت گیرد.

   

   دو طرف کیسه را بگیرید و کمی تکان دهید تا بستر کاملا یکنواخت پخش شود .

    

                                                                               

    

2. زهکش درست کنید

   کف کیسه رشد را با فاصله 1.3 سانتی متر سوراخ کنید تا رطوبت اضافی از آنجا خارج شود.

                                                                             

    

کاشت گیاه داخل کیسه رشد

1. انتخاب گیاهانی با ریشه کم عمق

   گیاهان مانند خیار ، گوجه ، توت فرنگی، بادمجان، کدو، خربزه، کاهو و … که ریشه هایی کم عمق دارند مناسب کاشت در گروبگ هستند.

                                                                         

    

2. استقرار کیسه رشد

   گروبگ را در گلخانه، زیر سایه بان، هوای باز یا بالکن قرار دهید.

                                                                           

    

3. برای کاشت مقداری خاک را بیرون بیاورید

   با بیلچه حفره ای را در گروبگ ایجاد کرده و خاک اضافی را در بیاورید.

                                                                              

    

4. قرار دادن گیاه

   گیاه را به طور عمودی در حفره قرار دهید و دقت کنید که ریشه کاملا در خاک فرو رود.

                                                                                  

    

مراقبت های پس از کاشت

1. آبیاری روزانه

   کیسه رشد به آب بیشتری نسبت به گلدان نیاز دارد. هر روز و گاهی اوقات دو مرتبه در روز آبیاری کنید.

                                                                              

    

2. نصب سیستم آبیاری

   استفاده از قطره چکان و سیستم آبیاری قطره ای روشی مرسوم در آبیاری گروبگ می باشد.

                                                                          

    

3. استفاده از کودهای آلی

   برای تغذیه گیاه می توانید از تفاله چای، پوسته تخم مرغ و کودهای آلی ارگانیک مثل ورمی کمپوست استفاده کنید.

   دو هفته ای یکبار به گیاه کود دهید.

    

                                                                         

4. استفاده از قیم

   به منظور رشد عمودی گیاه از قیم چوبی در کنار آن استفاده کنید.

                                                                           

    

5. کشت توام

   سبزیجات کوچک مانند تربچه و کاهو را زیر گیاهان بلند بکارید.

   اینکار باعث استفاده حداکثری از فضا می شود. به این عمل به اصطلاح کشت توام می گویند.

                                                                                  

    

6. استفاده مجدد از کیسه رشد

   معمولا کیسه رشد را 2 الی 3 فصل رشدی از آن استفاده می کنند. قبل از استفاده مجدد با قارچ کش های لازم گندزدایی کنید.

   کشت هیدروپونیک به روش گلدانی

در این نوع کشت گیاه درون گلدانهای مخصوص که با توجه به نیاز گیاه و با تراکم مشخص در واحد سطح کشت می گردد.

گلدانها با توجه به نوع گیاه در ارتفاع های استاندارد خاص، یا بر روی زمین و یا بر روی پایه ها قرار گرفته و کود و محلول های غذایی توسط قطره چکانهای مجزا برای هرگلدان در اختیار گیاه قرار میگیرد.

گلدانهای هیدروپونیک قابل قرارگیری بر روی پایه و کف با ظرفیت بستر ۸ الی ۱۵ لیتر می باشد.

این روش برای بسیاری از گیاهان قابلیت اجرا را دارد.

برای مثال گیاهانی مثل گوجه فرنگی، انجیر، موز، توت فرنگی و… .

در صورتیکه گلدان‌ها بصورت عمودی روی یکدیگر قرار گیرند، آب و محلول‌های غذایی با استفاده پمپ و با استفاده از جاذبه زمین از بالا بسمت پایین روانه شده و کلیه گلدان‌ها و گیاهان را تغذیه میکنند و نیازی به استفاده از لوله‌های متعدد برای هر گلدان نیست.

این روش فقط برای گیاهانی قابلیت اجرا را دارد که ارتفاع نمی‌گیرند و پاکوتاه هستند مانند توت فرنگی.

در صورتیکه گلدان‌ها بصورت افقی در کنار یکدیگر قرار بگیرند، آب و محلول‌های غذایی با استفاده از نیروی پمپ و با استفاده از لوله‌های نازک انتقال آب و نازل‌ها به تک تک گلدان‌ها در طول گلخانه هدایت میشوند.

این روش بیشتر برای گیاهانی کاربرد دارد که دارای ارتفاع و حجم زیادی هستند مانند گوجه فرنگی، انجیر، موز و… .

کشت هیدروپونیک به روش پشم سنگ

از ذوب کردن صخره های بازالت یا برخی مینرالهای دیگر در دمای ۱۵۰۰درجه سانتیگراد موادی ساخته میشود که مشابه فیبرهای ریز است. 

پشم سنگ از جمله عایق های حرارتی محسوب می شود که نقش موثری در صرفه جویی انرژی در ساختمان ها ایفا نماید.

پشم سنگ ضد آتش و بی اثر روی فلزات بوده و نسبت به ترکیبات شیمیایی تقریبا خنثی، بهداشتی، غیر رسمی و از بی ضرر ترین عایق های حرارتی و صوتی و الکتریسته محسوب میگردد

همچنین با محیط زیست کاملا سازگاری داشته و به پوست دست آسیب نمیرساند.

یکی دیگر از کاربردهای پشم سنگ استفاده از آن در کشت هیدروپونیک است.

خصوصیات مذکور در پشم سنگ به اضافه بافت نرم و لطیف و متخلخل بودن آن برای سهولت ریشه گیاه و همچنین کاربری آسان و مقرون به صرفه بودن، مصرف آن را در بخش کشاورزی (کشت بدون خاک) توجیه پذیر نموده است.

به طوری که از پشم سنگ برای بسترهای اصلی کشت نیز استفاده می شود.

پشم سنگ به سبب داشتن ترکیباتی مفید برای کشاورزی از جمله اکسید مولیبدن ، می تواند سبب بهبود خاک های زراعی و به تبع آن افزایش تولید محصولات کشاورزی شود.

با استفاده از پشم سنگ و با روش هیدروپونیک می توان در آپارتمان ها و مکان هایی که هیچگونه باغچه یا پاسیویی وجود ندارد، فضای سبز مناسب به وجود آورد.

پشم سنگ در کشت هیدروپونیک برای اولین بار در آمریکا استفاده شد.

از دیگر ویژگی پشم سنگ، تولید سالم با کیفیت بالا به علت عدم وجود عناصر زیان بار در محصول مثل نیترات های اضافی، فلزات سنگین، عناصر میکروبی و قارچی، سموم و … میباشد.

صرفه جویی در مصرف آب آبیاری و همچنین افزایش کارایی مصرف آب در گیاه (افزایش تولید ماده خشک گیاه نسبت به آب مصرفی) از دیگر مزایای کشت هیدروپونیک با پشم سنگ می باشد.

صرفه جویی در سطح کشت اشغال شده و استفاده از فضای بیشتر نیز قابل اهمیت است.

از پشم سنگ به عنوان بستر نشایی و اصلی سبزیجاتی مثل توت فرنگی، گوجه فرنگی، خیار، فلفل، کاهو و … استفاده میشود

همچنین برای کشت گل هایی مثل رز، میخک، ژربرا، بنفشه آفریقایی و …کاربرد دارد.

مزایای استفاده از پشم سنگ در کشت هیدروپونیک:

– پشم سنگ با توجه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی که دارا می باشد یکی از بهترین بسترهای کشت هیدروپونیک محسوب میشود.
– پشم سنگ هیچ ماده مغزی ندارد و استریل می باشد، این خاصی باعث شده که هیچ میکرو ارگانیسمی نتواند پشم سنگ را تجزیه کند، همچنین پشم سنگ تحت تاثیر ترکیبات شیمیایی قرار نمی گیرد
– پشم سنگ هیچگونه ماده سمی تولید نمی کند و کاملا خنثی است.
– بدلیل متخلخل بودن پشم سنگ هوادهی به ریشه گیاهان در آن به خوبی صورت می گیرد.
– علاوه بر این متخلخل بودن پشم سنگ به حفظ رطوبت کافی در آن کمک می کند و گیاه کمتر تحت تاثیر کم آبی قرار می گیرد.
– پشم سنگ کاملا کدر بوده و نورنمی تواند به آن نفوذ کند.
– ریشه گیاهان به راحتی در روزنه های پشم سنگ نفوذ می کند وهیچ مانعی بر سر رشد ریشه گیاه وجود ندارد.
خصوصیات ویژه پشم سنگ موجب شده تا این محصول یکی از انتخاب های مطلوب برای کشت هیدروپونیک به عنوان بستر باشد.

کشت هیدروپونیک به روش گاتر کشت

در این نوع کشت گیاه درون کانالهای دست ساز به نام گاتر کشت میگردد.

گاتر می تواند از مصالح مختلف ساخته شود و بعد با بستر مخصوص مورد نیاز پر گردد.

بسته به نوع گاتر می توان انها را در ارتفاع های استاندارد خاص، یا بر روی زمین و یا در ارتفاع قرار داد

وکود و محلول های غذایی در طول گاتر توسط لوله ای انتقال پخش میگردد.

انتقال بیماری ها در این روش به دلیل یکپارچه بودن بستر زیاد اما مدیریت آن آسان می باشد .

مزایای گاتر کشت

مدیریت آن آسان می باشد
هزینه اجرایی آن پایین می باشد
مدیریت آبیاری آسان است