بسترهای کشت هیدروپونیک

در این مطلب به کشت هیدروپونیک و انواع بسترهای کشت هیدروپونیک پرداخته شده است.

واژه هیدروپونیک از ترکیب دو واژه یونانی هیدرو به معنای آب و پونوس به معنای کار و تلاش ساخته شده است.

این کلمه را اولین بار دکتر گریک استاد یکی از دانشگاه‌های کالیفرنیا به کار گرفت.

کشت هیدرپونیک فن کاشت گیاهان بدون خاک است .

ریشه‌ها در هوا که باید بسیار مرطوب نگاه داشته شود یا در آب که باید خوب تهویه شود و یا در برخی مواد جامد غیر از خاک که رطوبت را در خود نگه می دارد رشد می‌کنند.

آب موجود در اطراف ریشه‌ها که غذای مورد نیاز گیاه را تامین می‌کند حاوی ترکیبات متعادلی از مواد غذایی است.

اساس سیستم هیدروپونیک آب است.

پس این سیستم می‌تواند کاملا اتوماتیک باشد.

مزیت اتوماتیک بودن سیستم این است که اگر باغبان برای مدت زیادی در گلخانه حاضر نبود، گیاه از کمبود آب و مواد غذایی، تلف نخواهد شد.

کشت هیدروپونیک این امکان را به کشاورز می‌دهد که در زمان کوتاه‌تر با زحمت کمتر محصولی باراندمان بیشتر را کشت نماید.

علم هیدروپونیک ثابت کرده است که برای رشد گیاهان به خاک احتیاجی نیست

اما به عناصری که در خاک موجود است (مواد معدنی، مواد آلی) احتیاج است.

هر گیاهی را می‌توان به‌صورت هیدروپونیک کشت کرد ولی بعضی از آن‌ها موفقیت بیشتری در این سیستم دارند.

کشت هیدروپونیک برای میوه‌هایی با محصولات مقاوم از قبیل گوجه – خیار – فلفل – گیاهان برگی مثل کاهو – سبزی و گیاهانی که رشد سریعی دارند ایده آل است.

این روش در حال حاضر بیشتر در گلخانه‌ها و مکان‌هایی که خاک فقیری دارند یا خاک آنجا به هر صورت دچار آلودگی است و یا در مکان‌هایی که بحران آبی است مورداستفاده قرار می‌گیرد.

مزایای کشت هیدروپونیک:

۱) امکان پرورش گیاهان به روش هایدروپونیک در تمام نقاط وجود دارد .۲) تراکم در واحد سطح کشت هایدروپونیک بالاست.
۳)کاهش میزان کار سنگین
۴) حفظ و نگهداری آب
۵)کاهش مشکلات ناشی از وجود آفات و بیماری‌ها
۶)ریشه کن کردن مشکل علف‌های هرز
۷)افزایش تولید محصول
۸)حفظ ونگهداری مواد غذایی
۹) کنترل شریط محیطی
۱۰)کنترل شیمیایی منطقه‌ی ریشه آسان است
۱۱)استقرار آسان‌تر گیاهان جدید

معایب این روش:

۱ـ هزینه سرمایه‌گذاری در روش آبکشت بیشتر از کشت گلخانه‌ای معمولی است.

این هزینه اضافی به احداث حوضچه‌ها، کانال‌ها و استفاده از پمپ مربوط می‌شود.

۲- هزینه برقی که برای به کار انداختن تاسیسات استفاده می‌شود بیشتر است.
۳- مشکل تهویه
۴-عدم وجود خاصیت تامپونی(بافری)
۵-ضرورت کمک گرفتن از تکنسین‌های که قادر به تهیه محلول غذایی، تجزیه و ترکیب و بازسازی آن باشد.

انواع بسترهای کشت هیدروپونیک

– کشت هیدروپونیک به روش گروبگ یا کیسه رشد

کیسه رشد گیاهان معروف به گروبک است.

گروبک امروزه در بسیاری از گلخانه‌های هیدروپونیک برای بستر رشد گیاهانی مانند گوجه فرنگی، فلفل دلمه، خیار و توت فرنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گروبگ ، کیسه پلاستیکی یا پارچه‌ای برای کاشت و پرورش گیاهانی با ریشه کم عمق می‌باشد.

1. خریداری گروبک آماده

   امروزه در بسیاری از فروشگاه‌های معتبر گروبگ به طور گسترده در دسترس عموم قرار دارد و می‌توانید تهیه کنید.

   اندازه گروبگ بستگی به گیاه و ابعاد گلخانه شما دارد.

ایجاد زهکش کف گروبگ

چند سوراخ ته کیسه رشد بزنید و کف آن را از پوکه یا سنگریزه پر کنید.

اینکار باعث می‌شود تا آب اضافی راحت از ته کیسه رشد خارج شود.

1. پر کردن گروبگ

   بستر مناسب برای گروبگ شامل یک سوم ورمیکولیت، یک سوم پرلیت و یک سوم کوکوپیت می‌باشد.

   5 سانتی متر بالای گروبگ را خالی بگذارید برای تهویه هوا که کامل صورت گیرد.

   

   دو طرف کیسه را بگیرید و کمی تکان دهید تا بستر کاملا یکنواخت پخش شود .

    

                                                                               

    

2. زهکش درست کنید

   کف کیسه رشد را با فاصله 1.3 سانتی متر سوراخ کنید تا رطوبت اضافی از آنجا خارج شود.

                                                                             

    

کاشت گیاه داخل کیسه رشد

1. انتخاب گیاهانی با ریشه کم عمق

   گیاهان مانند خیار ، گوجه ، توت فرنگی، بادمجان، کدو، خربزه، کاهو و … که ریشه‌هایی کم عمق دارند مناسب کاشت در گروبگ هستند.

                                                                         

    

2. استقرار کیسه رشد

   گروبگ را در گلخانه، زیر سایه‌بان، هوای باز یا بالکن قرار دهید.

                                                                           

    

3. برای کاشت مقداری خاک را بیرون بیاورید

   با بیلچه حفره‌ای را در گروبگ ایجاد کرده و خاک اضافی را در بیاورید.

                                                                              

    

4. قرار دادن گیاه

   گیاه را به طور عمودی در حفره قرار دهید و دقت کنید که ریشه کاملا در خاک فرو رود.

                                                                                  

    

مراقبت های پس از کاشت

1. آبیاری روزانه

   کیسه رشد به آب بیشتری نسبت به گلدان نیاز دارد. هر روز و گاهی اوقات دو مرتبه در روز آبیاری کنید.

                                                                              

    

2. نصب سیستم آبیاری

   استفاده از قطره چکان و سیستم آبیاری قطره‌ای روشی مرسوم در آبیاری گروبگ می‌باشد.

                                                                          

    

3. استفاده از کودهای آلی

   برای تغذیه گیاه می‌توانید از تفاله چای، پوسته تخم مرغ و کودهای آلی ارگانیک مثل ورمی کمپوست استفاده کنید.

   دو هفته‌ای یکبار به گیاه کود دهید.

    

                                                                         

4. استفاده از قیم

   به منظور رشد عمودی گیاه از قیم چوبی در کنار آن استفاده کنید.

                                                                           

    

5. کشت توام

   سبزیجات کوچک مانند تربچه و کاهو را زیر گیاهان بلند بکارید.

   اینکار باعث استفاده حداکثری از فضا می‌شود. به این عمل به اصطلاح کشت توام می‌گویند.

                                                                                  

    

6. استفاده مجدد از کیسه رشد

   معمولا کیسه رشد را 2 الی 3 فصل رشدی از آن استفاده می‌کنند. قبل از استفاده مجدد با قارچ کش‌های لازم گندزدایی کنید.

   کشت هیدروپونیک به روش گلدانی

در این نوع کشت گیاه درون گلدان‌های مخصوص که با توجه به نیاز گیاه و با تراکم مشخص در واحد سطح کشت می‌گردد.

گلدان‌ها با توجه به نوع گیاه در ارتفاع های استاندارد خاص، یا بر روی زمین و یا بر روی پایه ها قرار گرفته و کود و محلول های غذایی توسط قطره چکان‌های مجزا برای هرگلدان در اختیار گیاه قرار می‌گیرد.

گلدان‌های هیدروپونیک قابل قرارگیری بر روی پایه و کف با ظرفیت بستر ۸ الی ۱۵ لیتر می‌باشد.

این روش برای بسیاری از گیاهان قابلیت اجرا را دارد.

برای مثال گیاهانی مثل گوجه فرنگی، انجیر، موز، توت فرنگی و… .

در صورتیکه گلدان‌ها بصورت عمودی روی یکدیگر قرار گیرند، آب و محلول‌های غذایی با استفاده پمپ و با استفاده از جاذبه زمین از بالا بسمت پایین روانه شده و کلیه گلدان‌ها و گیاهان را تغذیه می‌کنند و نیازی به استفاده از لوله‌های متعدد برای هر گلدان نیست.

این روش فقط برای گیاهانی قابلیت اجرا را دارد که ارتفاع نمی‌گیرند و پاکوتاه هستند مانند توت فرنگی.

در صورتیکه گلدان‌ها بصورت افقی در کنار یکدیگر قرار بگیرند، آب و محلول‌های غذایی با استفاده از نیروی پمپ و با استفاده از لوله‌های نازک انتقال آب و نازل‌ها به تک تک گلدان‌ها در طول گلخانه هدایت میشوند.

این روش بیشتر برای گیاهانی کاربرد دارد که دارای ارتفاع و حجم زیادی هستند مانند گوجه فرنگی، انجیر، موز و… .

کشت هیدروپونیک به روش پشم سنگ

از ذوب کردن صخره‌های بازالت یا برخی مینرال‌های دیگر در دمای ۱۵۰۰درجه سانتیگراد موادی ساخته می‌شود که مشابه فیبرهای ریز است. 

پشم سنگ از جمله عایق‌های حرارتی محسوب می شود که نقش موثری در صرفه جویی انرژی در ساختمان‌ها ایفا نماید.

پشم سنگ ضد آتش و بی اثر روی فلزات بوده و نسبت به ترکیبات شیمیایی تقریبا خنثی، بهداشتی، غیر رسمی و از بی‌ضررترین عایق‌های حرارتی و صوتی و الکتریسته محسوب می‌گردد

همچنین با محیط زیست کاملا سازگاری داشته و به پوست دست آسیب نمی‌رساند.

یکی دیگر از کاربردهای پشم سنگ استفاده از آن در کشت هیدروپونیک است.

خصوصیات مذکور در پشم سنگ به اضافه بافت نرم و لطیف و متخلخل بودن آن برای سهولت ریشه گیاه و همچنین کاربری آسان و مقرون به صرفه بودن، مصرف آن را در بخش کشاورزی (کشت بدون خاک) توجیه‌پذیر نموده است.

به طوری که از پشم سنگ برای بسترهای اصلی کشت نیز استفاده می‌شود.

پشم سنگ به سبب داشتن ترکیباتی مفید برای کشاورزی از جمله اکسید مولیبدن ، می تواند سبب بهبود خاک های زراعی و به تبع آن افزایش تولید محصولات کشاورزی شود.

با استفاده از پشم سنگ و با روش هیدروپونیک می توان در آپارتمان‌ها و مکان هایی که هیچگونه باغچه یا پاسیویی وجود ندارد، فضای سبز مناسب به وجود آورد.

پشم سنگ در کشت هیدروپونیک برای اولین بار در آمریکا استفاده شد.

از دیگر ویژگی پشم سنگ، تولید سالم با کیفیت بالا به علت عدم وجود عناصر زیان بار در محصول مثل نیترات‌های اضافی، فلزات سنگین، عناصر میکروبی و قارچی، سموم و … می‌باشد.

صرفه جویی در مصرف آب آبیاری و همچنین افزایش کارایی مصرف آب در گیاه (افزایش تولید ماده خشک گیاه نسبت به آب مصرفی) از دیگر مزایای کشت هیدروپونیک با پشم سنگ می‌باشد.

صرفه جویی در سطح کشت اشغال شده و استفاده از فضای بیشتر نیز قابل اهمیت است.

از پشم سنگ به عنوان بستر نشایی و اصلی سبزیجاتی مثل توت فرنگی، گوجه فرنگی، خیار، فلفل، کاهو و … استفاده می‌شود

همچنین برای کشت گل هایی مثل رز، میخک، ژربرا، بنفشه آفریقایی و …کاربرد دارد.

مزایای استفاده از پشم سنگ در کشت هیدروپونیک:

– پشم سنگ با توجه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی که دارا می باشد یکی از بهترین بسترهای کشت هیدروپونیک محسوب می‌شود.
– پشم سنگ هیچ ماده مغزی ندارد و استریل می باشد، این خاصی باعث شده که هیچ میکرو ارگانیسمی نتواند پشم سنگ را تجزیه کند، همچنین پشم سنگ تحت تاثیر ترکیبات شیمیایی قرار نمی‌گیرد
– پشم سنگ هیچگونه ماده سمی تولید نمی‌کند و کاملا خنثی است.
– بدلیل متخلخل بودن پشم سنگ هوادهی به ریشه گیاهان در آن به خوبی صورت می‌گیرد.
– علاوه بر این متخلخل بودن پشم سنگ به حفظ رطوبت کافی در آن کمک می‌کند و گیاه کمتر تحت تاثیر کم آبی قرار می‌گیرد.
– پشم سنگ کاملا کدر بوده و نورنمی‌تواند به آن نفوذ کند.
– ریشه گیاهان به راحتی در روزنه‌های پشم سنگ نفوذ می‌کند و هیچ مانعی بر سر رشد ریشه گیاه وجود ندارد.
خصوصیات ویژه پشم سنگ موجب شده تا این محصول یکی از انتخاب‌های مطلوب برای کشت هیدروپونیک به‌عنوان بستر باشد.

کشت هیدروپونیک به روش گاتر کشت

در این نوع کشت گیاه درون کانال‌های دست ساز به نام گاتر کشت می‌گردد.

گاتر می‌تواند از مصالح مختلف ساخته شود و بعد با بستر مخصوص مورد نیاز پر گردد.

بسته به نوع گاتر می‌توان آنها را در ارتفاع‌های استاندارد خاص، یا بر روی زمین و یا در ارتفاع قرار داد و کود و محلول های غذایی در طول گاتر توسط لوله ای انتقال پخش می‌گردد.

انتقال بیماری‌ها در این روش به دلیل یکپارچه بودن بستر زیاد اما مدیریت آن آسان می‌باشد .

مزایای گاتر کشت

مدیریت آن آسان می‌باشد
هزینه اجرایی آن پایین می‌باشد
مدیریت آبیاری آسان است